Η αυτοεκτίμηση κατά την εφηβεία, δηλαδή η αξία που αποδίδει ο έφηβος στον εαυτό του, παίζει καθοριστικό ρόλο στην ψυχολογία των εφήβων και στην ολοκλήρωση της μετάβασής τους στην ενήλικη ζωή. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η αίσθηση χαμηλής αυτό-αξίας που συνοδεύεται από μια βαθιά ριζωμένη πεποίθηση ότι “δεν αξίζω”, συσχετίζεται με αυξημένο άγχος, κατάθλιψη και κοινωνική απομόνωση. Η συμβουλευτική μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης των εφήβων και των νέων, προσφέροντας υποστήριξη και καθοδήγηση.
Τι είναι η Αυτοεκτίμηση;
Η αυτοεκτίμηση αφορά στο πώς βλέπει και αισθάνεται κάποιος για τον εαυτό του, ο τρόπος που αντιλαμβάνεται και αξιολογεί τον εαυτό του και τη θέση που του αποδίδει στον κόσμο. Οι έφηβοι που έχουν υψηλή αυτοεκτίμηση τείνουν να είναι πιο σίγουροι, να παίρνουν πρωτοβουλίες και να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις ενεργητικά, με αυτοπεποίθηση. Αντίθετα, οι νέοι με χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να νιώθουν ανεπαρκείς και να αποφεύγουν κοινωνικές ή ακαδημαϊκές δραστηριότητες. Σύμφωνα με τους McKay & Fanning (2000), η αυτοπεποίθηση συνδέεται στενά με την αυτοεκτίμηση και επηρεάζεται από τις εμπειρίες, τις πεποιθήσεις και την κοινωνική επιρροή.
Παράγοντες που Επηρεάζουν την Αυτοεκτίμηση
Η αυτοεκτίμηση στην εφηβεία είναι ένα πολύπλοκο φαινόμενο, το οποίο επηρεάζεται από μια σειρά παραγόντων. Ο πρώτος και σημαντικότερος είναι η οικογενειακή υποστήριξη. Οι έφηβοι που μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον αποδοχής, ενθάρρυνσης και συναισθηματικής σταθερότητας, τείνουν να αναπτύσσουν θετική εικόνα για τον εαυτό τους και μεγαλύτερη σιγουριά για τις δυνατότητές τους. Σημαντικό ρόλο επίσης διαδραματίζει το σχολικό περιβάλλον. Οι ακαδημαϊκές επιδόσεις, οι προσδοκίες των εκπαιδευτικών, καθώς και η ποιότητα των σχέσεων με καθηγητές και συμμαθητές, επηρεάζουν την αυτο-αντίληψη και την γενικότερη ψυχολογική κατάσταση των εφήβων.
Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τα κοινωνικά δίκτυα αποτελούν έναν ακόμα παράγοντα που επηρεάζει έντονα την αυτοεκτίμηση. Οι έφηβοι συχνά συγκρίνουν τον εαυτό τους με τα πρότυπα που προβάλλονται (πρότυπα πολλές φορές μη ρεαλιστικά) κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε αίσθημα μειονεξίας ή ανασφάλειας. Τέλος, οι κοινωνικές σχέσεις παίζουν καθοριστικό ρόλο. Η ύπαρξη σταθερού κοινωνικού κύκλου, η κοινωνική αποδοχή και η συμμετοχή σε ομάδες ενισχύουν την αυτοπεποίθηση και συμβάλλουν στην υγιή ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης.
Ο Ρόλος της Συμβουλευτικής
Η συμβουλευτική υποστηρίζει τους εφήβους στην καλλιέργεια μιας θετικής σχέσης με τον εαυτό τους, δίνοντάς τους τα απαραίτητα εργαλεία για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που συνοδεύουν αυτή τη μεταβατική περίοδο. Πρωταρχικός στόχος είναι η εστίαση στις προσωπικές ανησυχίες, τις ανασφάλειες και τις δυσκολίες που μπορεί να βιώνει ο έφηβος. Μέσα από την συμβουλευτική διαδικασία, παρέχεται υποστήριξη στην διαχείριση των αρνητικών σκέψεων και συναισθημάτων, με στόχο την ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας.
Παράλληλα, καλλιεργούνται βασικές κοινωνικές δεξιότητες που διευκολύνουν τις διαπροσωπικές τους σχέσεις και μειώνουν το αίσθημα της απομόνωσης ή της απόρριψης. Ένα ασφαλές & μη επικριτικό περιβάλλον αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη εμπιστοσύνης και την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης. Στο πλαίσιο αυτό, προτείνονται στρατηγικές για την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, όπως η αυτοπαρατήρηση και η καλλιέργεια θετικής αυτοεικόνας.
Η συμβουλευτική διαδικασία ενσωματώνει μια σειρά από τεχνικές που έχουν ως στόχο την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης στους εφήβους. Μια από τις βασικές είναι ο καθορισμός ρεαλιστικών και εφικτών στόχων. Μέσα από την επίτευξη μικρών καθημερινών στόχων, οι έφηβοι αποκτούν αίσθηση επιτυχίας. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην αναγνώριση και αντικατάσταση των αρνητικών σκέψεων. Οι έφηβοι ενθαρρύνονται να αμφισβητήσουν περιοριστικές πεποιθήσεις για τον εαυτό τους και να υιοθετήσουν έναν πιο θετικό και ρεαλιστικό τρόπο σκέψης.
Η ενίσχυση των επικοινωνιακών δεξιοτήτων αποτελεί επίσης σημαντικό στοιχείο, καθώς διευκολύνει τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και μειώνει το άγχος σε ομαδικά ή δημόσια πλαίσια. Τέλος, η χρήση τεχνικών όπως η ενσυνειδητότητα (mindfulness) και η χαλάρωση, όπως η βαθιά αναπνοή ή οι σύντομες ασκήσεις συγκέντρωσης, βοηθούν στην διαχείριση του άγχους και συμβάλλουν στην ενίσχυση της θετικής αυτοεικόνας.
Συμπερασματικά
Η αυτοεκτίμηση είναι θεμελιώδης για την ψυχική υγεία και την ευημερία των εφήβων. Η συμβουλευτική εφήβων, μπορεί να τους βοηθήσει να αναπτύξουν αυτοπεποίθηση και να διαχειριστούν τις προκλήσεις της ζωής. Μέσω κατάλληλων τεχνικών, οι έφηβοι μπορούν να ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους και να αποκτήσουν μια πιο θετική στάση απέναντι στον εαυτό τους και στον κόσμο γύρω τους.
Βιβλιογραφία
McKay & Fanning P. (2000) – Self-Esteem: A Proven Program of Cognitive Techniques for Assessing, Improving & Maintaining Your Self-Esteem.
Townsen, E. (2013) – The Effectiveness of Group Counseling on the Self-Esteem of Adolescent Girls. Counselor Education Master’s Theses, The College at Brockport – State University of New York.
