Η συζήτηση για την αυτοπεποίθηση και τον ρόλο της ψυχική υγεία και ευεξία έχει μονοπωλήσει την προσοχή ειδικών, γονέων, παιδιών, στελεχών ανθρώπινου δυναμικού και ηγετών, καθώς εντάσσεται στο μεγάλο ενδιαφέρον για την Θετική Ψυχολογία και το αίτημα για ευτυχία, διάκριση και επιτυχία.
Λόγω της μαζικής διάδοσης μοντέλων επιτυχίας και της εμφάνισης «γκουρού» της ευτυχίας, παρουσιάζεται απλουστευτικά και παραμορφωμένη. «Πίστεψέ το και μπορείς» ή «η δύναμη βρίσκεται μέσα σου» ή «αξίζεις», είναι μερικές από τις φράσεις που προτείνονται για να πιστέψουμε στον εαυτό μας. Πόσο πρέπει να πιστεύουμε στον εαυτό μας; Γιατί πρέπει να είμαστε τόσο σίγουροι για κάτι που δεν έχουμε ξανακάνει ή για κάτι που δεν γνωρίζουμε; Μήπως συγχέουμε έννοιες όπως η ελπίδα και η αισιοδοξία με την αυτοπεποίθηση;
Τι ορίζεται ως αυτοπεποίθηση;
Η αυτοπεποίθηση είναι η σιγουριά (confidence) ότι μπορώ να φέρω το προσδοκώμενο αποτέλεσμα σε μια δοκιμασία. Είναι δηλαδή η πεποίθηση ότι μπορώ να ενεργοποιήσω το κίνητρο μου και να αξιοποιήσω ικανότητές μου για να υλοποιήσω μια σειρά από ενέργειες που απαιτούνται για την επίτευξη ενός στόχου. Η βεβαιότητα αυτό χτίζεται στην πράξη και δεν προκύπτει απλώς ως “θετική σκέψη”.
Η αυτοπεποίθηση είναι ένα από τα τέσσερα συστατικά στοιχεία του ψυχολογικού κεφαλαίου μαζί με την Ελπίδα, την Ανθεκτικότητα και την Αισιοδοξία. Το ψυχολογικό κεφάλαιο είναι το κεφάλαιο που αξιοποιούμε / επενδύουμε σε ψυχικό επίπεδο για να εκπληρώσουμε έναν σκοπό, να ολοκληρώσουμε ένα απαιτητικό έργο.
Τα 5 χαρακτηριστικά της αυτοπεποίθησης
Η αυτοπεποίθηση χαρακτηρίζεται από 5 στοιχεία : αφορά συγκεκριμένο αντικείμενο, χτίζεται, φωτίζει πάντοτε τα περιθώρια βελτίωσης, επηρεάζεται από τους άλλους, και είναι σχετικά ευμετάβλητη.
1. Αφορά ένα συγκεκριμένο τομέα, δεν είναι γενικευμένη.
Η αυτοπεποίθηση έχει συγκεκριμένη αναφορά. Μπορεί κάποιος να έχει αυτοπεποίθηση ως ηγέτης και να μην έχει ως σύντροφος. Και πιο συγκεκριμένα, μπορεί να νι΄ψθει σιγουριά να συντονίσει ένα meeting δια ζώσης αλ΄λά όχι να ηγηθεί μέσω διαδικτύου. Η αυτοπεποίθηση δεν είναι γενικευμένη, δεν μεταφέρεται από ένα πεδίο στο άλλο. Θα πρέπει να χτιστεί και σε αυτό το πεδίο. Αφορά συγκεκριμένη επιτέλεση.
2. Χτίζεται, δεν υπάρχει πριν η επάρκεια τεκμηριωθεί στην πράξη
Η σιγουριά για τον εαυτό πρέπει να βασίζεται σε τεκμήρια και χτίζεται μέσα από αποδεδειγμένες μικρές και μεγάλες επιτυχίες. Δεν είναι μια τυφλή πίστη στον εαυτό μας, δεν είναι η επιλογή μιας θετικής σκέψης. Καλλιεργείται μέσα από την επανάληψη, το αποτέλεσμα, την εμπειρία. Δεν προϋπάρχει της επιτυχούς επιτέλεσης μιας δοκιμασίας, την ακολουθεί. Η γνώση, η εμπειρία, και η επάρκεια που αποκτώ μέσα από την επιτυχή επανάληψη της δοκιμασίας, με κάνει να αισθάνομαι σιγουριά ότι μπορώ και γνωρίζω πώς να φέρω το επιθυμητό αποτέλεσμα.
3. Αναγνωρίζει με ανοιχτότητα και πάντοτε, περιθώρια βελτίωσης.
Αυτοπεποίθηση δεν σημαίνει αναστολή της μάθησης, της βελτίωσης και της διαρκούς ανάπτυξης. Επειδή ακριβώς διαμορφώνεται ένα περιβάλλον σιγουριάς και αναγνώρισης των ικανοτήτων, αναζητώ την ανατροφοδότηση, τον αναστοχασμό και ψύχραιμα, βελτιώνω διαρκώς τις δεξιότητες μου.
4. Επηρεάζεται αλλά δεν εξαρτάται από τους άλλους
Η αναγνώριση των ικανοτήτων και της επάρκειας από τους άλλους συμβάλλει θετικά στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης. Ωστόσο, η αυτοπεποίθηση δεν εξαρτάται από την άποψη των άλλων γενικά. Η αναγνώριση έχει ουσιαστικό αντίκτυπο στην αυτοπεποίθηση όταν προέρχεται από πρόσωπα που η γνώμη τους έχει ισχυρή αξία.
Επηρεάζεται επίσης θετικά όταν συναντιέται με την αυθεντική αυτοπεποίθηση των άλλων. Επιλέγοντας να συνδεθώ με ανθρώπους που είναι επιτυχημένοι, σίγουροι για τον εαυτό τους, μαθαίνω μέσα από την παρατήρηση και εντάσσομαι σε μια κουλτούρα αποτελεσματικότητας και σιγουριάς.
5. Είναι ευμετάβλητη, δεν είναι οριστική
Η αυτοπεποίθηση είναι μια δυναμική κατάσταση, δηλαδή δεν κατακτιέται άπαξ και διά παντός. Η αίσθηση της σιγουριάς και η πεποίθηση ότι μπορώ να το καταφέρω, βρίσκεται υπό σχετική διαπραγμάτευση διαρκώς. Η αποτυχία, μια λάθος προετοιμασία, μια κακή επιλογή, μπορούν να την επηρεάσουν αρνητικά. Ωστόσο, αν βασίζεται στην αλήθεια, δεν είναι τόσο εύθραστη, υπό την έννοια ότι ένα λάθος από μόνο του δεν την γκρεμίζει. Ο μεγαλύτερος εχθρός της είναι ο εφησυχασμός. Χρειάζεται διαρκώς να γίνονται όσα πρέπει να γίνουν για να έρθει το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Οι άνθρωποι με αυτοπεποίθηση:
- Είναι κινητοποιημένοι και αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες.
- Είναι ανοιχτοί στις προκλήσεις, δεν αποφεύγουν τις δυσκολίες.
- Αξιοποιούν πλήρως τις δυνάμεις τους στην επίτευξη των στόχων τους.
- Είναι εξαιρετικά εργατικοί και αφοσιωμένοι στο έργο τους.
- Επιμένουν όταν προκύπτουν τα εμπόδια και εργάζονται σε αυτά.
- Θέτουν υψηλούς στόχους και εμπλέκονται σε απαιτητικές δοκιμασίες.
- Επενδύουν την απαραίτητη προσπάθεια και ενέργεια για να επιτύχουν όσα επιθυμούν και δεν σπαταλούν ενέργεια, χρόνο και πόρους εμμένοντας σε στόχους που δεν είναι επιτεύξιμοι.
Η αυτοπεποίθηση δεν σχετίζεται με την ηθική
Η αυτοπεποίθηση, ακόμη κι αν τεκμαίρεται από τις επιδόσεις και τα αποτελέσματα, δεν σημαίνει ότι συνδέεται με κάτι θετικό ή ηθικό. Μπορεί και ο πιο σκληρός δολοφόνος να είναι πολύ σίγουρος για τον εαυτό του. Σε μια εποχή που συναντάμε εξαιρετικά ικανούς ανθρώπους να δειλιάζουν να παρουσιάσουν το έργο τους και εντελώς ανίδεους να χαρακτηρίζονται από μια άνευ ουσίας αυτοπεποίθηση, καλούμαστε να επιστρέψουμε στα βασικά συστατικά της σιγουριάς: εργατικότητα, επιτυχία, διαρκής προσπάθεια, καλλιέργεια δεξιοτήτων.
Η ορολογία, οι ορισμοί και τα στοιχεία που αναφέρω αντλήθηκαν από:
Luthans, F., Youssef-Morgan, C. M., & Avolio, B. J. (2015). Psychological capital and beyond. New York, NY, US: Oxford University Press.
Photo by Jason Rosewell on Unsplash
