Η αυτοφροντίδα είναι μια έννοια που έχει κάνει τελευταία την εμφάνισή καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι ενδιαφέρονται για την προσωπική τους ανάπτυξης. Τι σημαίνει όμως στην πραγματικότητα και ποιες παγίδες κρύβει;
«Τι σημαίνει φροντίζω τον εαυτό μου; Τι πρέπει να κάνω δηλαδή;». Αυτή είναι μια ερώτηση που δέχομαι συχνά από ανθρώπους που παρά την ενηλικίωσή τους, δεν έχουν μάθει να φροντίζουν τον εαυτό τους. Η απουσία ουσιαστικής αυτό-φροντίδας αφενός είναι καθρέφτης μιας διαρκούς και σιωπηλής εσωτερικής μάχης αφετέρου οδηγεί σε άλλα προβλήματα όπως η χρόνια κόπωση, η εξουθένωση αλλά και οι λάθος επιλογές σχέσεων σε φιλικό, ερωτικό και εργασιακό επίπεδο.
Γιατί η αυτοφροντίδα δεν είναι δεδομένη;
Η αυτοφροντίδα είναι προσωπική ευθύνη του ενήλικα και μια δέσμευση προς τον εαυτό του. Προϋποθέτει μια αρμονική εσωτερική σχέση με τον εαυτό και αυθεντικότητα στην σχέση με τους άλλους. Τα πιο συχνά αίτια της απουσίας της είναι τα εξής.
Η προσδοκία ότι κάποιος άλλος θα έρθει να μας φροντίσει
Ως ενήλικες, έχουμε προσωπικά την ευθύνη της φροντίδας μας. Δεν φροντίζουμε τον εαυτό μας διότι πιθανώς το έχουμε αφήσει στους άλλους θεωρώντας ότι κάποιος σύντροφος, φίλος ή ο γονιός οφείλει να έρθει να μας φροντίσει και να μας “σώσει” από τον ίδιο μας τον εαυτό. Σίγουρα, οι αγαπημένοι μας άνθρωποι πρέπει να νοιάζονται για εμάς και να μας στηρίζουν στα δύσκολα αν μπορούν, ωστόσο ο ενήλικας ως αυτόνομος άνθρωπος περιμένει τον Άλλον για να φροντιστεί. Δεν μπορούμε να απαιτούμε «γονιούς» ακόμα και αν δεν χορτάσαμε την φροντίδα που θα έπρεπε στην παιδική μας ηλικία.
Παιδιά που δεν έλαβαν φροντίδα από τους γονείς τους
Δεν λάβαμε φροντίδα σε συναισθηματικό επίπεδο πέρα από την κάλυψη των βασικών αναγκών σε τροφή και στέγη. Δηλαδή να νιώσω ως παιδί ότι ο γονιός μου με νιώθει, με νοιάζεται και προσπαθεί να κατανοήσει τα συναισθήματά μου. Εάν το παιδί δεν μάθει ότι όσα αισθάνεται είναι σημαντικά για τον γονιό, δεν θα μάθει να “ακούει”, να αφουγκράζεται και να αναλαμβάνει τις ανάγκες και τις επιθυμίες του ως ενήλικας. Εάν το παιδί δεν έχει μάθει στα όρια, δεν θα μπορεί ως ενήλικας να βάλει όρια στον εαυτό του και να προστατευτεί, δηλαδή να αναπτύξει αυτοφροντίδα.
Παιδιά που έγιναν αυτά οι φροντιστές των ενηλίκων
Κάποια παιδιά κλήθηκαν να φροντίσουν αυτά τη συναισθηματική ισορροπία των οικείων τους είτε άμεσα είτε έμμεσα. Άμεσα: φροντίδα γονέα/αδελφού με αναπηρία, ανάληψη πρακτικών ρόλων μέσα στο σπίτι. Έμμεσα: ανάληψη ρόλου ψυχολογικού ρυθμιστή σε εντάσεις/συγκρούσεις εντός της οικογένειας, ανάληψη ρόλου «υπεύθυνου» / «φταίχτη» για την συναισθηματική ηρεμία ενός γονέα, ανάληψη σιωπηρών ή ρητών προσδοκιών για «τελειότητα». Πολλά παιδιά γίνανε αυτά οι «ήρωες» για τους γονείς τους με τις ευρέως διαδομένες φράσεις «εσύ πρέπει να είσαι πρώτος» ή «δεν έχεις ανάγκη εσύ, θα πετύχεις οπωσδήποτε».
Αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό, ενοχή.
Μέσα από εμπειρίες σαν τις παραπάνω, οι άνθρωποι στον δρόμο προς την ενηλικίωση αναπτύσσουν απαξιωτικές σκέψεις για τον εαυτό τους που καθορίζουν τον βαθμό που θα φροντίσουν τον εαυτό τους. Για παράδειγμα, «δεν αξίζω», «δεν είμαι αρκετός», «δεν έχω δικαίωμα σε κάτι λιγότερο», «είμαι ένοχος». Κι έτσι, δεν θεωρούν ότι αξίζει ή ότι πρέπει να φροντίσουν τον εαυτό τους.
Τι σημαίνει «φροντίζω τον εαυτό μου»
Ας δούμε μαζί μερικές απλές ιδέες για το πώς, στην ζωή, μπορώ να φροντίσω τον εαυτό μου. Αυτό-φροντίδα σημαίνει:
- Συνδέομαι αρμονικά με τον εαυτό μου, αναγνωρίζω τις ανάγκες μου, τις αδυναμίες και τις επιθυμίες μου, προσπαθώ να τις κατανοήσω και εργάζομαι για αυτές.
- Συνδέομαι με τους ανθρώπους ισότιμα, λαμβάνω και προσφέρω αλλά δεν θεωρώ τους άλλους υπεύθυνους για την διαχείριση των συναισθημάτων μου και την ικανοποίηση των αναγκών. Αναλαμβάνω δράση, μοιράζομαι τις ανάγκες μου και αναλαμβάνω δράση.
- Αναγνωρίζω και εκφράζω τα συναισθήματα μου μέσα στις σχέσεις μου, με ειλικρίνεια, ωριμότητα, χωρίς εγωκεντρισμό.
- Φροντίζω να βελτιώσω τις συνθήκες ζωής μου σύμφωνα με τις αξίες και τις επιθυμίες μου. Λαμβάνω τις αναγκαίες αποφάσεις.
- ΄θέτω όρια στον εαυτό μου όταν κυνηγώ την άμεση ηδονή ενώ γνωρίζω ότι θα έχει συνέπειες για την σωματική και ψυχική μου υγεία μακροπρόθεσμα.
- Επιδιώκω και επικοινωνώ με βάση την αλήθεια.
- Φροντίζω το σώμα και την υγεία μου, ξεκουράζομαι, ρυθμίζω σωστά την καθημερινότητά μου.
- Φροντίζω τη διατροφή μου, ασκούμαι, επιλέγω ανθρώπους που πραγματικά επιθυμώ.
- Είμαι έτοιμος να πληρώσω το κόστος της φροντίδας μου, σε υλικό ή ψυχολογικό επίπεδο, γιατί έχει αξία για μένα να φροντίσω τον εαυτό μου.
- Αποδέχομαι και αγκαλιάζω τις σκοτεινές και αρνητικές μου πλευρές. Μέσα από την αυθεντικότητα και την αλήθεια μου φροντίζω να βελτιώνομαι.
- Αποδέχομαι ότι δεν χρειάζεται να είμαι “τέλειος”, “πάντα νικητής”.
- Ξεκαθαρίζω τις δικές μου προσδοκίες από τον εαυτό μου, από των άλλων που κουβαλώ.
- Επιτρέπω στον εαυτό μου να αλλάζει και να ωριμάζει.
- Επεξεργάζομαι τις αδυναμίες μου με αγάπη αλλά και σαφή όρια.
(Σκεφτείτε, προσθέστε κι εσείς τις δικές σας σκέψεις, πώς μπορείτε να φροντίσετε τον εαυτό σας;)
Αυτοφροντίδα δε σημαίνει εγωκεντρισμός
Ζούμε σε μια εποχή που ο άλλος συχνά γίνεται ο ναρκισσιστικός εχθρός μας. Έτσι, η υπέρβαση του εγώ και η εισαγωγή των απαραίτητων κανόνων στις επιθυμίες μας που επιτρέπουν την συνύπαρξη, θεωρούνται απειλές της τοξικής αυτοφροντίδας. Αυτοφροντίδα δεν σημαίνει ναρκισσισμός και δεν σημαίνει πλήρης ανεξαρτητοποίηση χωρίς συνύπαρξη. Αυτοφροντίδα σημαίνει γίνομαι ελκυστικός κοινωνικά και διατηρούμαι ικανός στο να προσφέρω, και φυσικά, να αγαπώ. Χωρίς εξάρτηση, χωρίς εγωκεντρισμό.
Photo by Liane Metzler on Unsplash
