H θεραπεία EMDR είναι μια επιστημονικά τεκμηριωμένη μέθοδος θεραπείας του ψυχικού τραύματος που βοηθά τους ανθρώπους να ανακουφιστούν από τα συμπτώματα και τη συναισθηματική δυσφορία που προκαλούν οι ψυχοπιεστικές – τραυματικές εμπειρίες στη ζωή. Με το EMDR, ο θεραπευόμενος βιώνει τα οφέλη της ψυχοθεραπείας νωρίτερα σε σύγκριση με άλλες θεραπευτικές παρεμβάσεις.
Τι είναι το ψυχικό τραύμα
Ο ψυχικός τραυματισμός προκαλείται όταν το άτομο εκτεθεί σε έντονες και επαναλαμβανόμενες ψυχοπιεστικές καταστάσεις στις οποίες το άγχος, ο φόβος και ο πόνος βιώνονται σε τέτοιο βαθμό που δεν μπορούν να μεταβολιστούν. Δηλαδή σε καταστάσεις που δεν τις «χωρά» ο νους. Τι “χωρά” και τι “δεν χωρά” ο νους, εξαρτάται από την ίδια την κατάσταση, την ηλικία και την ωριμότητα του ανθρώπου.
Το τραύμα δεν είναι αυτό που συνέβη αλλά η απάντηση του ψυχισμού σε αυτό που συνέβη. Οι τραυματικές μνήμες διαμορφώνουν χάρτες με τους οποίους οι άνθρωποι ερμηνεύουν τον εαυτό και τον κόσμο, δηλαδή σχήματα με βάση τα οποία σκέφτονται, αισθάνονται και συμπεριφέρονται. Σχήματα που δύσκολα αναπροσαρμόζονται από την επαφή με την πραγματικότητα.
Οι τραυματικές αναμνήσεις αποθηκεύονται «κατακερματισμένες» σε μνημονικό δίκτυο που είναι δύσκολα προσβάσιμο συνειδητά (top-bottom). H ενεργοποίηση των τραυματικων μνημονικών δομών πυροδοτείται ασυνείδητα, από ερεθίσματα που δεν μπορούν να αναγνωριστούν. Κι έτσι οι ψυχικές διεγέρσεις μένουν “ανεξηγήτες”.
Τι μπορεί να προκαλέσει ψυχικό τραυματισμό
Καταστάσεις που τραυματίζουν είναι η σωματική και ψυχολογική κακοποίηση στο οικογενειακό ή εργασιακό περιβάλλον. Η σεξουαλική κακοποίηση, ο βιασμός ή η απόπειρα βιασμού. Σοβαρά ατυχήματα. Σωματικοί τραυματισμοί, ασθένειες. Η απώλεια αγαπημένου προσώπου ή εργασίας. Φυσικές καταστροφές. Η έκθεση σε εγκληματικές πράξεις.
Τραυματισμός ωστόσο, μπορεί να προκύψει εντός των οικογενειακών σχέσεων χωρίς εμφανή σωματική βία και ενώ καλύπτονται οι βασικές ανάγκες σε τροφή και στέγη, μέσα από συμπεριφορές γονέων και αδελφών όπως: επαναλαμβανόμενη αρνητική κριτική, επαναλαμβανόμενη απαξίωση, ύβρεις, κλίμα εκφοβισμού και διαρκούς απειλής, αυταρχική συμπεριφορά και επιβολή ελέγχου, συναισθηματική παραμέληση και αποκοπή, ναρκισσιστική και χειριστική συμπεριφορά.
Οι καταστάσεις αυτές διαταράσσουν την ασφαλή πρόσδεση με τον γονέα και οδηγούν σε σοβαρά προβλήματα στην ενήλικη ζωή.
Οι επιπτώσεις του τραύματος στην ψυχική υγεία
Άνθρωποι με τραυματικές μνήμες βιώνουν ανεξέλεγκτες συναισθηματικές και σωματικές διεγέρσεις, πλημμυρίζουν από δυσανάλογα συναισθήματα, δυσφορία, πανικό ή εγκαθιστούν μια σταθερή αίσθηση εσωτερικού κενού που δεν μπορούν να εξηγήσουν και να κατανοήσουν. Ως απάντηση σε αυτές τις καταστάσεις, αναπτύσσουν δυσλειτουργικά μοτίβα σκέψης και συμπεριφοράς όπως:
- Αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό, “δεν αξίζω”, δεν “είμαι επιθυμητός”, “δεν είμαι αρκετός”, “δεν είμαι ικανός”, “είμαι εγκατελλειμένος”.
- Δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις, αποφυγή, εξάρτηση, έλλειψη κινήτρου.
- Χρήση ψυχοτρόπων ουσιών (ναρκωτικά, διεγερτικά, ζάχαρη, πρόχειρο φαγητό).
- Εθισμό στην τεχνολογία και το διαδίκτυο.
- Παρορμητική, επικίνδυνη και στα όρια συμπεριφορά.
Αν και με το τραύμα είχε συσχετιστεί κυρίως το Μετά-τραυματικό Στρες, ο ψυχικός τραυματισμός, ιδιαίτερα στις πρώιμες φάσεις της ανάπτυξης, συσχετίζεται με μια σειρά από προβλήματα ψυχικής υγείας όπως:
- Γνωστικά ελλείματα, αδυναμία συγκέντρωσης και λήψης αποφάσεων.
- Αίσθημα αβοηθητότητας και έλλειψη ελπίδας.
- Αποσύνδεση, αίσθημα κενού.
- Ιδεο-ψυχαναγκαστική – καταναγκαστική συμπεριφορά.
- Σωματοποιήσεις, χρόνιο πόνο.
- Βραχύ ψυχωτικό επεισόδιο.
- Διαταραχές στον ύπνο.
- Φοβίες και κρίσεις πανικού.
- Κατάθλιψη, δυσθυμία.
- Καχυποψία ή έντονη ενοχή.
- Εκρήξεις θυμού.
Πώς λειτουργεί η θεραπεία EMDR
Το EMDR βοηθά τον θεραπευόμενο 1) να ενισχύσει την επίγνωσή του και να ανακαλύψει σταδιακά, την αλήθεια για τον εαυτό, την οικογένεια και τη ζωή του 2) να ανακουφιστεί από διαρκείς πυροδοτήσεις, τα έντονα συμπτώματα και να σταθεροποιηθεί 3) να επανεπεξεργαστεί τις τραυματικές μνήμες που προκαλούν έντονη συναισθηματική δυσφορία 4) να διαμορφώσει νέες μελλοντικές απαντήσεις στις δυσκολίες που ενδέχεται να προκαλέσουν ξανά τα όριά του.
Η μέθοδος ΕMDR εφαρμόζεται από ειδικά εκπαιδευμένους επαγγελματίες ψυχικής υγείας στο πλαίσιο της ατομικής ψυχοθεραπείας.