Η πανδημία αποτελεί μια ενεργή απειλή κατά της ζωής και της ασφάλειας θέτοντας σε κίνδυνο τον εαυτό και τους αγαπημένους μας. Παράλληλα, τα μέτρα προστασίας, ο εγκλεισμός, η περιορισμένη ανθρώπινη επαφή και η ανατροπή προσωπικών και επαγγελματικών πλάνων, οδηγούν στη συνειδητοποίηση μιας διαχρονικής αλήθειας: τίποτε δεν είναι απόλυτα βέβαιο, το απρόβλεπτο μπορεί να συμβεί και να απειλήσει τα δεδομένα μας. Με άλλα λόγια, δεν μπορούμε να ελέγξουμε το μέλλον μας σε απόλυτο βαθμό.
Απέναντι σε αυτή την συνειδητοποίηση, πολλοί άνθρωποι μπορεί να πλημμυρίσουν από αίσθημα ανεπάρκειας, ανημποριάς και αβοηθητότητας. Κάποιοι θα καταφέρουν να αναπτύξουν αντισταθμιστικούς μηχανισμούς και κάποιοι θα βιώσουν σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική τους υγεία.
Οι επιπτώσεις στην ψυχολογία και την ψυχική υγεία
Η πανδημία μπορεί να συνοδευτεί από μια παράλληλη πανδημία άγχους και φόβου σε ψυχολογικό επίπεδο. Αίσθημα αδυναμίας, έντονο άγχος, φόβος και στρες αποτελούν τις πρώτες φυσιολογικές αντιδράσεις. Ωστόσο όταν δεν συνυπάρχουν μηχανισμοί που αντισταθμίζουν την απειλή, οι άνθρωποι οδηγούνται σε μια παθητική στάση, λειτουργούν αποφευκτικά αρνούμενοι να αποδεχτούν την πραγματικότητα και κατά συνέπεια, αρνούμενοι να φροντίσουν τον εαυτό τους. Έτσι, το άγχος συνοδεύει ο πανικός, οι φοβίες, η καχυποψία.
Η εμπειρία της πανδημίας και της απομόνωσης, ο φόβος και ο πανικός, μπορεί να βιωθεί τραυματικά και να πυροδοτήσει παλαιότερες τραυματικές αναμνήσεις που δεν έχουν επουλωθεί επιβαρύνοντας περαιτέρω τον ευάλωτο ψυχισμό. Σε αυτή την περίπτωση αναδύονται με τρόπο ασυνείδητο, αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό και τον κόσμο και έντονη ψυχοσωματική δυσφορία.
Πρακτικές αυτοβοήθειας κατά την πανδημία
Εκφράστε την αγάπη και την ανησυχία σας σε όσους φίλους και συγγενείς ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες. Μιλήστε ανοιχτά για όσα νιώθετε χωρίς να αποφεύγετε την αλήθεια σας. Περιορισμός στην φυσική επαφή δεν σημαίνει περιορισμός στην επικοινωνία. Χρησιμοποιείστε εναλλακτικά, ψηφιακά μέσα επικοινωνίας για να μιλήσετε με τους αγαπημένους σας.
Ασκήσεις χαλάρωσης και αυτοβοήθειας. Μιας και οι φυσικές και κοινωνικές δραστηριότητες περιορίζονται, χρησιμοποιείστε ηλεκτρονικούς οδηγούς με ασκήσεις χαλάρωσης και συγκέντρωσης που βοηθούν στην διαχείριση του στρες και την σταθεροποίηση των συναισθημάτων. Σε περίπτωση που ήδη λαμβάνετε θεραπευτική υποστήριξη ή αντιμετωπίζετε ψυχολογικές δυσκολίες, συμβουλευτείτε πρώτα τον ιατρό ή τον ψυχολόγο σας.
Αποδοχή και αισιοδοξία. Ας αποδεχτούμε ότι βρισκόμαστε σε μία κρίσιμη περίοδο που απαιτούνται αλλαγές στην καθημερινότητά μας για την υγεία όλων μας. Αναρρωτηθείτε, τι μπορεί να επηρεάσει την υγεία σας και την υγεία των αγαπημένων σας. Ενημερωθείτε από τον ΕΟΔΥ. Τι από αυτά που επηρεάζουν την υγεία και την διασπορά της νόσου είναι στον έλεγχό σας; Σκεφτείτε πόσα πράγματα μπορείτε εσείς να κάνετε (περιορισμός φυσικών επαφών, υγιεινή, νοιάξιμο για τους αγαπημένους σας, υγιεινός τρόπος ζωής). Σε εκείνα που μπορείτε να ελέγξετε, δώστε τον καλύτερο εαυτό σας. Τι συνέπειες μπορεί να έχουν όσα δεν μπορείτε να ελέγξετε; Μετρήστε τις συνέπειες με ψυχραιμία και ειλικρίνεια. Ενημερωθείτε έγκαιρα για τους τρόπους αντιμετώπισης πιθανών συμπτωμάτων και σχεδιάστε τα βήματα που θα ακολουθήσετε. Για παράδειγμα: περιορισμός στο σπίτι, επικοινωνία με τον ιατρό σας, τήρηση των οδηγιών που θα λάβετε.
Η ατομική ευθύνη δεν πρέπει να γίνει ενοχή, στιγματισμός και αποκλεισμός. Σε μια πανδημία οφείλουμε όλοι, με συνειδητότητα και αυτοέλεγχο, να φροντίσουμε την ατομική μας υγιεινή και να λάβουμε όλα τα απαραίτητα μέτρα. Ωστόσο, όπως ήδη συνειδητοποιούμε, πρώτον, δεν μπορούμε να τα ελέγξουμε όλα απόλυτα και δεύτερον, είμαστε άνθρωποι με οργανισμό και ψυχή που έχει ατέλειες και ευαισθησίες. Στους συνανθρώπους μας που νόσησαν, να δείξουμε την αλληλεγγύη μας λαμβάνοντας όλα τα απαραίτητα μέτρα.
Έγκυρη ενημέρωση μόνον από εγκεκριμένες πηγές, θεσμικά. Τα κοινωνικά δίκτυα και η τεχνολογία είναι ένα μέσον διάδοσης της γνώσης, δεν αντικαθιστούν την επιστημονική παραγωγή έγκυρων συμπερασμάτων. Χρησιμοποιείστε την τεχνολογία για να εκφράσετε την αγάπη και την συμπαράστασή σας, να επικοινωνήσετε με τους άλλους και να επισκεφθείτε έγκυρες πηγές πληροφόρησης όπως ο ΕΟΔΥ και τα σχετικά όργανα της Πολιτείας.
Συζήτηση για όσα μας φοβίζουν χωρίς εμμονές ή απορριπτική στάση. Γενικά, είναι βοηθητικό να μιλάει κανείς για όσα τον φοβίζουν και τον αγχώνουν. Σε αυτό το πλαίσιο ενθαρρύνετε συζητήσεις που επιτρέπουν την έκφραση των αρνητικών συναισθημάτων. Πιο συγκεκριμένα όμως, οι συζητήσεις αυτές θα πρέπει να είναι ελεύθερες και όχι βεβιασμένες. Δηλαδή, εάν κάποιος οικείος σας επιθυμεί να μιλήσει για όσα συμβαίνουν, ακούστε τον χωρίς να κρίνετε ή να απορρίπτετε την ανάγκη του. Μπορεί να διαφωνείτε με όσα λέει αλλά αποδέχεστε την ανάγκη του να τα πει.
Εάν στο περιβάλλον σας παρατηρείτε ανθρώπους που κλείνοντα, που φαίνονται φοβισμένοι, ζητήστε τους ευγενικά να σας μιλήσουν χωρίς πίεση. Αν αρνηθούν, συνεχίστε να έχετε το νου σας διακριτικά και ενημερώστε τους ότι αν χρειαστούν κάτι, θα είστε στη διάθεσή τους. Ομοίως και για τον εαυτό σας. Εάν νιώσετε έντονο φόβο και άγχος, να μιλήσετε στους αγαπημένους μας, να μοιραστείτε το βάρος ή να ζητήσετε βοήθεια από κάποιον επαγγελματία υγείας.
Αποφυγή λάθος τρόπων αντιμετώπισης του περιορισμού και της ψυχολογικής πίεσης. Αποφύγετε την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα και την υπερβολική χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών / τηλεόρασης για να αντιμετωπίσετε τον περιορισμό στο σπίτι και τις μειωμένες κοινωνικές επαφές.
Τρόποι διαχείρισης της παραμονής στο σπίτι. Επικοινωνήστε μέσω τηλεφώνου, μέηλ, βιντεοκλήσης, με τους αγαπημένους σας. Συνεχίστε να εργάζεστε εξ αποστάσεως ή αφιερώστε χρόνο για προετοιμασία διαφόρων έργων σε σταθερή βάση καθημερινά, μελετήστε κάποια σημαντικά για εσάς βιβλία. Φροντίστε την διατροφή σας, τον ύπνο σας και επιλέξτε ήπια άσκηση εντός του σπιτιού.
Επικοινωνία με ιατρό ή ψυχολόγο τηλεφωνικά. Για οποιαδήποτε δυσκολία αντιμετωπίζετε ή για οποιοδήποτε ερώτημα έχετε, απευθυνθείτε στον ιατρό ή τον ψυχολόγο σας τηλεφωνικά. Εκείνος θα αξιολογήσει σε ένα πρώτο βαθμό την δυναμική της κατάστασης και θα σας προσφέρει την απαραίτητη καθοδήγηση.
Ψυχολογική υποστήριξη όπου αυτό απαιτείται. Χρειάζεται εξατομικευμένη ψυχολογική υποστήριξη σε όσους βιώνουν ήδη την κατάσταση τραυματικά είτε έχουν νοσήσει είτε όχι, νιώθοντας ότι αυτό που συμβαίνει υπερβαίνει τα όρια της ανοχής τους. Πιθανώς η συλλογική ανησυχία να πυροδοτήσει σοβαρές δυσλειτουργίες όπως κρίσεις άγχους, πανικού και φοβίες σε αρκετούς συμπολίτες μας ενώ ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται σε συνανθρώπους μας που ήδη αντιμετωπίζουν σοβαρές, χρόνιες ψυχικές διαταραχές. Και φυσικά, πρέπει να προληφθεί ένα πιθανός αντίκτυπος της κρίσης στον ψυχισμό μακροπρόθεσμα.
Με σύνεση, στωικότητα και ενεργητική αντιμετώπιση της κρίσης, η πανδημία αυτή ας γίνει μια ευκαιρία να μετρήσουμε τις προτεραιότητες, τις πραγματικές μας ανάγκες και να έρθουμε πιο κοντά (έστω και ηλεκτρονικά για λίγο καιρό) στους συνανθρώπους μας.
