To άγχος επίδοσης είναι ένα κλινικό άγχος που αντιμετωπίζουν άνθρωποι που καλούνται να εκτεθούν σε κοινό, να επιτελέσουν έναν ρόλο, να παρουσιάσουν το έργο τους και να αξιολογηθούν. Καλλιτέχνες «μπλοκάρουν», «χάνουν» τα λόγια τους ή τρέμουν. Αθλητές δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν για να αποδώσουν στους αγώνες. Στελέχη κα υποφήφιοι εμφανίζουν έντονη εφίδρωση, ζάλη και σύγχυση όταν καλούνται να επιτύχουν σε μια συνέντευξη ή να υλοποιήσουν μια παρουσίαση. Όλοι τους, αντιμετωπίζουν το άγχος επίδοσης. Τι είναι και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί;
Τι είναι το άγχος επίδοσης, ποιους αφορά και πώς εκδηλώνεται;
Το άγχος επίδοσης είναι το άγχος που βιώνουν οι άνθρωποι που καλούνται να επιτελέσουν έργο ή να υπηρετήσουν έναν ρόλο, σε πραγματικό χρόνο, μπροστά σε κοινό ή μια επιτροπή και οι επιδόσεις τους θα αξιολογηθούν με τον οποιοδήποτε τρόπο. Όταν νιώθουμε ότι υπάρχει «παρατηρητής», όλα αλλάζουν. Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο κατά το οποίο δημιουργοί και ερμηνευτές αισθάνονται αυτό το άγχος προτού παρουσιάσουν το έργο τους. Ήδη, έχουν εσωτερικεύσει έναν κριτή ή παρατηρητή μέσα τους.
Το άγχος που οφείλεται σε ελλιπή προετοιμασία, δεν είναι άγχος επίδοσης και έχει αντικειμενική βάση.
Τα πιο συνήθη συμπτώματα είναι τα εξής:
- Αίσθηση δυσφορίας.
- Πανικός, Φόβος.
- Εφίδρωση.
- Δύσπνοια.
- Ζάλη.
- Ταχυκαρδία.
- Ξηροστομία.
- Απώλεια συγκέντρωσης, σύγχυση.
- Τρόμος στα άκρα.
- Τάση για λιποθυμία.
Τα συμπτώματα, η ένταση, η διάρκεια καθώς και οι επιπτώσεις του στο performance αλλάζουν σε κάθε περίπτωση.
Όλοι όσοι επιτελούν έργο ή έναν ρόλο και γνωρίζουν ότι θα αξιολογηθούν, μπορούν να αντιμετωπίσουν άγχος επίδοσης. Περισσότερο ευάλωτοι είναι καλλιτέχνες, αθλητές, παρουσιαστές, ομιλητές, αλλά και καθηγητές, δάσκαλοι, επαγγελματίες που διαχειρίζονται σημαντικές διαπραγματεύσεις, διπλωμάτες, διαχειριστές κρίσεων.
Ποιες είναι οι ρίζες του
Η έκθεση στο κοινό ή μια επιτροπή, λειτουργεί ως πυροδότης ενός άγχους και αρνητικών πεποιθήσεων για τον εαυτό. Το άγχος επίδοσης είναι κλινικό άγχος και μπορεί να αναπτυχθεί από:
- Προηγούμενες αποτυχίες ή και άλλες αρνητικές εμπειρίες που σχετίζονται με το performance.
- Έντονη κριτική από σημαντικούς άλλους ή απαξίωση του έργου που αναλαμβάνει ο κάθε άνθρωπος.
- Εσωτερική κριτική και αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό («δεν μου αξίζει», «είμαι αδύναμη»).
- Αρνητικές & τραυματικές εμπειρίες στην πρώιμη και σχολική ηλικία (αποτυχία σε μαθήματα, έντονο άγχος σε εξετάσεις, απόρριψη παιδικών «παραστάσεων και κατορθωμάτων» από την οικογένεια). ΅Εκφοβισμός και διαρκής απαξίωση από την οικογένεια.
Πώς να το αντιμετωπίσετε:
Σωστή προετοιμασία: Με την σωστή, καλά οργανωμένη και μεθοδική προετοιμασία, ενισχύεται η αίσθηση της αυτό-αποτελεσματικότητας (σιγουριά) και επιδεικνύουμε ανθεκτικότητα κατά την επιτέλεση του έργου και του ρόλου μας. Χωρίς γνώση για το έργο και τον ρόλο μας, δεν μπορεί να μειωθεί το άγχος.
Πρόβες – προπόνηση: Επαναλάβετε αρκετές φορές την ίδια την επιτέλεση του έργου που έχετε αναλάβει, σαν να είστε ήδη εκεί. Οραματιστείτε τον εαυτό σας, το περιβάλλον και τα θετικά αποτελέσματα που επιθυμείτε.
Μελετήστε προηγούμενες επιτυχίες σας: Καταγράψτε όσα έχετε επιτύχει μέχρι σήμερα. Ενισχύστε την αυτό-εικόνα σας και μάθετε από τον καλό σας εαυτό. Τι κάνατε τότε, τι μπορείτε να επαναλάβετε σήμερα.
Αισιοδοξία: Μελετήστε καλά ποιοι είναι οι παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν στην επιτυχία. Καταγράψτε όσους περισσότερους μπορείτε. Επιβεβαιώστε ποιο από αυτούς είναι στον έλεγχό σας και ποιοι όχι. Εργαστείτε με προσοχή σε όσα μπορείτε να ελέγξετε.
Τελετουργίες και τεχνικές χαλάρωσης: Σταθεροποιήστε μια τελετουργία προετοιμασίας πριν από το έργο που πρέπει να επιτελέσετε. Εντάξετε σε αυτή τη διαδικασία, τεχνικές χαλάρωσης με οραματισμό, αναπνοές και ασκήσεις. Αφήστε πίσω όλους τους άλλους ρόλους σας και μάθετε να αυτο-ρυθμίζεστε στον ρόλο που αναλαμβάνετε.
Είναι αδύνατον και δεν πρέπει να ξεπεραστεί εντελώς διότι χρειάζεται σε διαχειρίσιμη ένταση, ώστε ο άνθρωπος να εισέλθει σε κατάσταση performance. Επομένως: όταν εργαζόμαστε για το άγχος επίδοσης, λαμβάνουμε πάντα υπόψη ότι στόχος μας είναι οι υψηλές επιδόσεις!
Κατάλληλη παρέμβαση για την αντιμετώπιση του άγχους επίδοσης είναι η Θεραπεία EMDR.
